Gjithnjë e më shumë njerëz po ia kthejnë shpinën Zvicrës, po kthehen në vendlindje !?

Gjithnjë e më shumë njerëz po ia kthejnë shpinën Zvicrës dhe po kthehen në Ballkan për të gjetur lumturinë. A e kalon romanca kontrollin e realitetit?
Unë jam Elma Softiq, 25 vjeçe, me rrënjë boshnjake dhe jam reportere e SRF. Në shkurt 2024 do të përballesha me një situatë veçanërisht emocionale: është dashur t’i them lamtumirë hallës sime Mersiha Osmanoviq.

50-vjeçarja erdhi në Zvicër si adoleshente, sepse babai i saj gjeti punë si punëtor në fabrikë. Qëndrimi fillimisht ishte planifikuar vetëm për një periudhë të përkohshme, por kur shpërtheu lufta në ish-Jugosllavi, planet ndryshuan.

Mersiha Osmanoviq prej 37 vitesh jeton në Zvicër me bashkëshortin e saj Mehdinin dhe vajzat e tyre. Ëndrra për t’u kthyer në vendlindje ishte gjithmonë në mendjen e saj: “Gjithmonë kam dashur të largohem kur isha 50 vjeç. Unë dua një jetë të qetë: pa takime, pa stres, pa fatura”, shpjegon Mersiha Osmanoviq.

Mersiha Osmanoviq dhe bashkëshorti i saj i lanë dy vajzat e tyre Aida dhe Azra në Zvicër – të dyja tashmë janë të rritura. “Edhe kur ishim të vegjël, gjithmonë na thoshin se donin të ktheheshin. Ballkani për ne është si Zvicra – është shtëpia e jonë”, shpjegon Aida.

Familja Osmanoviq nuk është një rast i izoluar: Sipas Zyrës Federale të Statistikave (BFS), numri i njerëzve që lëvizin nga Zvicra në Ballkan është pothuajse dyfishuar në dhjetë vitet e fundit, shkruan Televizioni shtetëror zviceran „SRF“.

Edhe nëna ime e ka të vështirë të përballet me faktin që tani po qëndron prapa në Zvicër pa motrën e saj. “Jam e lumtur për të, por më dhemb. Nuk kemi qenë kurrë të ndarë dhe ajo është shumë e lidhur me mua”, thotë Mediha Softiq. Edhe nëna ime ka në plan të kthehet në Bosnje, por ende nuk ndjehet gati të largohet nga Zvicra: “Duhet të ndjej kur të jetë momenti i duhur. Nuk e di nëse mund të shkëputem plotësisht nga Zvicra. Sepse është po aq atdheu im sa Bosnja”.

Koncepti i vendlindjes bëhet një sfidë emocionale për shumë të kthyer. Ndërsa me kalimin e viteve Zvicra është bërë një shtëpi e dytë, vendlindja e vjetër në Ballkan mbetet një vend me rrënjë të thella, transmeton portali Shtegu. Por kur kthehen, shumë duhet të pranojnë se vendi që lanë ka ndryshuar – ashtu si kanë ndryshuar: rrjetet e vjetra sociale nuk ekzistojnë më, realitetet ekonomike dhe politike kanë ndryshuar.

Shumë të kthyer ndjehen të huaj në vendin që dikur e quanin atdhe. Prandaj, shumë njerëz mbeten të hapur për t’u kthyer përsëri në Zvicër.
Një çështje qendrore për shumë të kthyer është kujdesi mjekësor, i cili zakonisht nuk i plotëson standardet e larta në Zvicër: sistemi shëndetësor në vende si Bosnje-Hercegovina ende vuan nga pasojat e luftës. Sidomos në rajonet rurale, objektet mjekësore shpesh janë të pamjaftueshme dhe korrupsioni e bën të vështirë qasjen në trajtim me cilësi të lartë.

Një aspekt tjetër që luan një rol në kthim është situata ekonomike në Ballkan: shkalla e papunësisë në vende si Bosnja, rreth 14 për qind, është dukshëm më e lartë se në Zvicër. Shumë të kthyer nënvlerësojnë kushtet ekonomike në atdheun e tyre të vjetër. Sidomos për të rinjtë që janë rritur në Zvicër, tregu i punës në Ballkan shpesh nuk ofron të njëjtat perspektiva si në Europën Perëndimore dhe Qendrore.

Përveç kësaj, situata politike në Ballkan karakterizohet nga tensione etnike, vështirësi ekonomike dhe struktura të paqëndrueshme politike.
Një çështje tjetër kryesore është përshtatja kulturore dhe sociale: veçanërisht ata që kanë jetuar në Zvicër për një kohë të gjatë shpesh ndjehen të kapur “midis dy botëve”: Në Zvicër, fokusi është te liria dhe struktura personale, ndërsa në Ballkan, jeta familjare dhe jeta e fshatit luan një rol qendror.

Dallimet kulturore paraqesin një pengesë për shumë të kthyer, veçanërisht për gjeneratën e dytë që kanë lindur ose janë rritur në Zvicër. Ata shpesh kanë vështirësi të identifikohen me traditat dhe vlerat e atdheut të prindërve të tyre.

Këtë e përjetoj edhe kur udhëtoj në Bosnje. Dua të zbuloj se çfarë i tërheq prindërit dhe të afërmit e mi atje. Ndalesa ime e parë është Sarajeva, ku familja ime ka një apartament të vogël. “Apartamenti është i vogël, kuzhina është e vjetër dhe ka çarje në mure kudo”, vërej: “Është krejtësisht ndryshe nga Zvicra”.

Dua të di nga vendasit në Sarajevë: Si është jeta këtu në Bosnje? Përgjigjet janë të ndryshme. Shumë lavdërojnë thjeshtësinë e jetës. „E bukur! Pse u largove?” pyet një person. Një tjetër thotë: „Jeta këtu është e thjeshtë, por e qetë“.

Në këto biseda më bëhet e qartë pse prindërit e mi duan të kthehen: janë takimet e shumta miqësore dhe rrënjët e thella të mikpritjes në kulturën e Ballkanit.
Sa për krahasim, Zvicra shpesh shfaqet e rezervuar. “Në Ballkan njerëzit janë shumë më të hapur, ju jeni të integruar drejtpërdrejt në komunitet”, vërej. Në Zvicër, nga ana tjetër, i kushtohet shumë rëndësi privatësisë, e cila mund të duket e largët për të huajt.

Unë jam duke vizituar tezen time Mersiha Osmanoviq. Ajo dhe bashkëshorti i saj tani kanë gjashtë muaj që jetojnë në një shtëpi në një fshat të vogël të quajtur Kalesija. Ata dolën në pension herët me kursimet e tyre.

Ndërtimi i një shtëpie prej rreth 120 metrash katrorë në Bosnje kushton nga 120 000 deri në 180 000 franga, në varësi të rajonit. Kostoja e jetesës është gjithashtu dukshëm më e ulët në krahasim me Zvicrën: ajo shkon në rreth 500 deri në 700 franga për person në muaj.

Me pensionin zviceran të paguar herët, ju mund të bëni një jetë të rehatshme këtu. Nëse buxheti ende nuk mjafton, fëmijët janë aty për t’ju mbështetur – një praktikë e përditshme në kulturën ballkanike.

“Unë kaloj shumë kohë në kopshtin tim. “Ishte një verë e nxehtë me temperatura deri në 40 gradë”, thotë ajo, duke treguar me krenari domatet e saj. Ajo gëzon jetën më të qetë. “Duhet të heqësh dorë nga shumë, por kjo varet nga ajo që dëshiron në jetë. Dëshiron të punosh për materializëm apo të kënaqesh me atë që ke?”
Tani ka ardhur koha që ajo dhe bashkëshorti i saj të shijojnë jetën larg ritmit të vrullshëm të jetës së përditshme – një kontrast i qartë me jetën e tyre të mëparshme në Zvicër.

/shtegu