Kërçovarët në Bukuresht dhe kontributi i tyre..!?

Dispora e Kërçovës

Për shkak të reaksionit të egër në tokat shqiptare, që ende gjindeshin nën pushtimin osman, një rëndësi gjithnjë e më të madhe marrin në këtë periudhë kolonitë shqiptare në mërgim; të Rumanisë, Bullgarisë, Egjiptit etj.

Veprimtaria patriotike e këtyre kolonive shqiptare filloi të organizohej gjithnjë e më shumë dhe më mirë. Në gjirin e tyre u themeluan një numër shoqërishë kulturore, të cilat dhanë një ndihmesë të çmuar në të mirë të arsimit dhe të lëvizjes kombëtare në atdhe.

Në fund të vitit 1884, në Bukuresht, patriotët shqiptarë të mërguar, organizuan një kuvend të rëndësishëm, ku u vendos që në vend të degës së shoqatës; “Shoqëria e të Shtypurit të shkronjave shqip” me qendër në Stamboll, të formohej një shoqëri patriotike më vehte me emrin “Drita”

Kërçovarët të udhëhequr nga Mulla Nashit Zajazi, Sefedin Kërçova, Emin Zajazi, Kamber Limku, Rexhep Novosella e të tjerë, për shkak të numrit shumë të madh të kërçovarëve në Bukuresht dhe me qëllim që të organizoheshin sa më mirë, vendosën që të organizoheshin në një shoqëri më vehte me emrin “Kolonia Kërçovare” e cila do të vepronte si degë e shoqërisë patriotike “Drita” të Bukureshtit, dhe të gjitha urdhërat dhe planet ti merrte nag kryesia e kesaje shoqerie.

Kjo shoqëri kërçovare që do ti përmbahej edhe programit të Shoqërisë së Stambollit, grumbulloi disa qindra antarë dhe ju vu punës për të ndihmuar botimin e librave dhe gazetave shqip, dhe shpërndarjen e tyre edhe në atdhe. Mbajti lidhje dhe bashkëpunoi ngushtë , perveç me shoqërinë “Drita” të themeluar më 1884 në Bukurshet, edhe me shoqërinë “Dituria” të themeluar më 1887 poashtu ne Bukuresht, me shoqërine “Dëshira” e themeluar më 1893 në Sofje, dhe me shoqërinë “Vëllazëria e Shqiptarëve,, e themeluar më 1894 në Egjipt). Në vitet e fundit të shekullit 19 kjo shoqëri e vazhdoi bashkëpunimin me shoqatën “Shoqëria e Shkronjave” e cila ishte riorganizuar me emrin “Komiteti Shqiptar” me në krye gjithnjë Samiun dhe Naimin).

Kjo shoqëri kërçovare, në bashkëpunim me shoqëritë tjera që përmendëm, synonte të zhvillonte dhe ta zgjëronte lëvizjen arsimore kulturore kombëtare dhe të shtonin dashurinë e shqiptarëve për gjuhën dhe atdheun, të forconin ndjenjat e tyre patriotike dhe të fuqizonin lëvizjen për çlirimin e vendit). Këte që themi e bazojmë në dokumente të zbuluara në Arhivin e Institutit të Historisë në Tiranë. Është fjala për një artikull të shkruar nga Sefedin Kërçova në vitin 1937, e që e ka botuar një revistë e kohës në Tiranë. Revista mban emrin “Java” e datës 24 tetor 1937. Në ballinë të revistës shkruan se, kjo ka qenë, Revistë ekonomike, letrare, shoqërore, që del çdo të diele, Viti I nr.30. Në fund të faqes shkruan se pronarë i kësajë reviste ka qenë Ikbal Çira, rruga Hoxha Tahsini nr.15. Aty ku është e shkruar përmbajtja, artikulli i shtatë në rend është edhe ai për të cilin unë do të bëj fjalë e që titullohet: “Pak fjalë mbi përpjekjet e shqiptarëve të Kolonisë Kërçovare nga Sefedin Kërçova. Artikulli fillon në faqe 9 me një mbititull të nënvizuar, “Nga lëvizja e jonë kombëtare” , dhe në mes të faqes, lartë, është titulli: Pakë fjalë mbi përpjekjet e shqiptarëve kërçovarë në Bukuresht)6.

Me kënaqësi vrejmë, thotë Sefedin Kërçova, se prej një kohe, revista Java, ka hapur shtyllat e saja, duke i dhënë një rëndësi të veçantë Historisë Kombëtare dhe dëshmorëve e veteranëve per çlirimin e vendit shqiptarë nga sundimi i të huajve).

“Kur akoma Shqypnia ndodhej nën sundimin e të huajëve, në vitin 1907, akoma i ri nga mosha, ndodhesha në Bukuresht. Rastësisht e takova Pandeli Evangjelin i cili më dha disa këshilla mbi mënyrën e përhapjes së ideve kombëtare ndër shqiptarët që ndodheshin në Rumani, që të përpiqeshim, bashkërsht, sa të jetë e mundur, të vepronim sa më shumë, për çlirimin e atdheut nga zgjedha e huaj”

“Kështu, bashkë me shokun tim të pa ndarë, Rexhep Novosellën nga Kërcova, tubuam nji grup shokësh, që sa kishin ardhur nga vendlindja, dhe i dërguam që të mësonin në një shkollë shqip, te veterani Zotëri Mitëhat Frasheri. Ai në atë kohë kishte hapur një shkollë shqipe aty në Bukuresht, dhe shqiptarët që ndiqnin këtë shkollë, dilnin me plot idera kombëtare, e pastaj na shoqëronin në ç’do aktivitet e mbëledhje për çështje kombëtare që bëhej në Koloninë Shqiptare të Bukureshtit).”

Në fund të artikullit, në formë të një fusnote redaktori i revistës jep të dhëna për autorin e artikullit, duke thënë se, Revista “Java” me kënaqësi e boton artikullin e Zotëri Sefedin Kërçova, një nga patriotët më të shquar kërçovarë dhe nga përpjeksit më fanatik për lirinë e Kombit. Zotëri Kërçova, thotë redaktori, në Rumuni kishte një pozitë mjaft të mirë materijale, por atdhe-dashuria e tij e detyroi t’i braktisë të tëra, për tu kthyar në Shqipëri dhe ti shërbente Kombit).

Nga të dhënat që na ofron një autorë tjetër për këtë patriot të Kërcovës, Dr.Sadin Xhaferi, (I lindur në Zajaz e që jeton në Tetovë, ne bashkpunim me Baki Ymerin) në librin e tij “Shqiptarët e Rumunisë”, thotë se Sefedin Kërçova paraqitet si luftëtar për lirinë e popullit, gjatë viteve 1940-45). Më 1941, në kohën kur Shqipëria arriti të shtijë nën kontrollë edhe pjesët tjera të Shqipërisë që më herët kishin qenë nën sundimin e Ish Jugosllavisë dhe të shtri kontrollin në pjesën më të madhe të teritoreve shqiptare, Sefedin Kërçova ka qenë i emruar si prefekt i Shipkovicës, të rrethit të Tetovës. Por pas viteve 1948, kur Shipkovica, Tetova, po edhe vendlindja e tij Kërçova mbetën përsëri nën Sërbinë e Titos, ai nuk pranon vazhdimin e jetës në robërinë serbo jugosllave por vendos të shkojë në Tiranë ku jetoi deri në ditët e fundit të jetës së tij.

Sefedin Kërçova në vazhdim të artikullit na informon për aktivitetet kombëtare të një patrioi tjetër, shumë të madh të Zajazit, të cilat aktivitete ai i paguajti me kokë në vitin 1917. Ishte ky Mulla Nashit Zajazi i Liman Hoxhës nga një familje shumë e shkolluar dhe e edukuar, si në rrugën fetare ashtu edhe në atë kombëtare, familja e Liman-Hoxhës.

Në këtë kohë në Bukuresht, thotë Sefedin Kërçova, shumë i dituri Mulla Nashit Zajazi, i cili në rrugën “11 Junë “ kishte hapur një kafene, të cilën e kishte shndërruar në fole mbledhjesh për shqiptarët e mërguar atje, ku shpërndante falas libra e abetare në gjuhën shqipe, të shtypura në një shtypshkronjë, për blerjen e të cilës kishte ndarë para edhe shoqata kërçovare. Ky trim me nam e i pa lodhshëm, Mulla Nashit Zajazi, mbasi kontriboi shumë vjetë me radhë në përhapjen e idesë kombëtare, u kthye në Zajaz të Kërçovës ku po për këtë çështje u burgos nga bugarët që, pas fillimit të Luftës së I Botërore, i kishin marrë nën sundim këto teritore, u dënua me vdekje në gjygjin e Manastirt, dhe së andejmi, më 1917 ,te ura e Shkupit u vu në litarë, duke u ba therorë për idenë e shenjëtë kombëtare.

Të dhënat që na jep Sefedin Kërçova për veprimtarinë patriotike të Mulla Nashit Zajazit vërtetohen edhe nga të dhënat gojore të popullatës së Zajazit, si Xhezo Abaz Lila,(106 vjet, Ali Ramë Dedja,104, Zyli Bajram Metës, 99, Shemshi Rihan Dedja,75, ku thonë se me të vërtet Mulla Nashit Zajazi u varë nga bullgarët më 1917 te ura e gurit në Shkup për shkak të veprimtarisë së tij patriotike.

Në vazhdim, përmes artikullit të tij, Sefedin Kërçova na njohton se në vitin 1912, pak para se të shpallej indepedenca shqiptare, nga Stambolli ka shkuar në Bukuresht, patrioti i madh, Ismail Qemali, të cilit ne kërçovarët, thotë ai, i organizuam një darkë solemne dhe një pritje madhështore. Unë dhe shoku im shumë i ngushtë, Rexhep Novosella, shton ai, shkuam dhe e morën nga hoteli “Kontinental”, ku ishte vendosur, dhe pas nderimeve dhe respektit që i bëmë, ai të gjithë neve na mbajti një fjalim, ku na informoi për planin e tij madhështorë, shkuarjen në Shqipëri dhe ngritjen e flamurit atje. Ai kërkoi nga ne që ti bënim të mundur takimin me disa krerë të politikës Rumune e që ishin proshqiptarë. Ndër politikanët rumun që na i mundësuam të takohet, e që ishte më proshqiptari, ishte Take Jonesku, i cili në bisedë e sipër i dha kurajo Ismail Qemalit që të shkonte dhe shpallte pavarsinë e Shqipërisë).

Në mikpritjen e Ismail Qemalit në Bukuresht, kishte marrë pjesë e gjithë kryesia e shoqatës kërçovare të cilët jënë të prezentuar në një fotografi në mes të faqes 10 të revistës e që jënë 12 persona. Në fund të fotografisë kemi emrat e kryesisë së shoqatës e që jënë, Rexhep Novosella, Mustafa Reka, Jusuf Tuhini, Sefedin Kërçova, Bajram Tuhini, Mehmedali Haranjelli, Hysen Zajazi, Emin Zajazi, Kamberr Kërçova dhe Rexhep Greshnica).

Përveç Mulla Nashit Zajazit, Fjalë shumë të mëdha, Sefedin Kërçova kthotë edhe për shokun e tij të ngushtë, Rexhep Novosella. S’ka shqiptar nga të mërguarit në Rumani, që s’i njeh veprat e tij patriotike e sakrificat e tij financiare, për bamirsi dhe ndihma për studentët shqiptarë që ndodheshin në Bukuresht. Ky zotëri, shton Sefedin Kërcova, ka kontribuar për idenë kombëtare, pa marrë parasyshë pengesat, duke sakrifikuar edhe fitimet e veta që i nxirrte nga puna e tij e lodhshme. Sipas informatave që na jep autori i artikullit del se Rexhep Novosella ka jetuar në një qytet të Rumanisë Ploesht dhe jo në Bukuresht.

Sipas fjalëve të Xhelko Maksutit, doktor i shkencave të historisë dhe djalë i Sefedin Maksutit nga Novoselli i Kërçovës del se , Rexhep Novosella ka qenë patriot i madh, dhe ai i ka hekur harxhimet për banketin e organizuar më 5 nëntor 1912 ditën kur Ismail Qemali u ndal në Bukuresht dhe mbajti mbledhjen shumë të njohur dhe historike, me koloninë shqiptare të Bukureshtit.

Nga malli që kishte për atdhe, vazhdon ne shkrimin e yij Sefedin Kërcova, Rexhep Novosella, shpesh i tubonte kërçovarët në restorantin “Kapsha” ku i gostitëte, dhe ku bisedonin për fatin e shqiptarëve në kurbet dhe në vendlindje. Qëllimi i tij ishte që ti ndihmojë shqiptarët jashtë atdheut, në ruajtjen e identitetit të tyre kombëtar.

Shkenctari i madh me origjinë nga Novoselli i Kërcovës, Xhelko Maksuti thotë se, është e denjë të shënohet veprimtaria e tij patriotike, e shtjelluar në shumë plane, që nga thirrja e shqiptarëve në takime e biseda, që u bënë periodike, e deri te ndihma në të holla për mbështetjen e disa veprimeve patriotike që do të çonin në shpëtimin dhe ruajtjen e pavarësisë, sovranitetit dhe tërësisë tokësore të shtetit shqiptar.

E ndihmuan financiarisht këta kërçovarë, madje, edhe Ahmet Zogun, duke menduuar se më mirë do të ishte që Shqipërinë ta udhëhiqte një shqiptar se sa ta udhëhiqte një jo shqiptarë si që ishte Princ Vidi. Këto kërcovarë I kanë pasur miq të mirë, jënë njohur përsëafërmi, dhe kanë bashkëpunuar ngushtë me Ibrahim Temon, Asdrenin dhe të gjithë patriotet tjerë thotë profesori i nderuar Gjelko Maksuti. Kanë sponzoruar botime librash, gazetash, dhe aksione tjera në favor të komunitetit shqiptar në Bukuresht.

Në vitin 1949, me rastin e nacionalizimit të pasurisë nga ana e komunistëve në Rumani, shumica e kërçovarëve qenë të detyruar që të ktheheshin dhe ta braktisnin Rumaninë, duke lënë atje të gjithë pasurinë e tyre.

U kthyen të varfër për nga xhepi, thotë Sefedin Kërçova, por të pasur për nga shpirti e përvoja jetësore, krenar për kontributin që patën dhënë për shqiptarët dhe avancimin e kauzës së tyre kombëtare.

Me shokët e mij, thotë Sefedin Kërçova, edhe pas shpalljes së idepedencës shqiptare, nuk e kemi pushuar punën për ta shtuar sa më shumë patriotizmin në mesin e shqiptarëve këtu në Rumani. Te gjithë shqiptarët e rrethit të Kërçovës, Gostivarit, Tetovës e Shkupit, vishin këtu për të bërë gyrbet, duke u deklaruar se jënë turq. Mirëpo pas predikimeve tona të shumta, ata pastaj ktheheshin në vatrat e tyre me plotë idera kombëtare dhe shqiptarë me plotë kuptimin e fjalës, duke e përhapur propagandën kombëtare edhe në vendin ku jetonin.)

Në artikullin e lartpërmendur, Sefedin Kërçova vë në dukje shërbimet e Dr. Ibrahim Temos dhe Dr. Vasilaq Zografit e që u kanë bërë shërbime të çmushme vëllezrive të tyre shqiptarë për të gjitha nevojat shëndetsore, nga sëmundja e tifos.)

Shkruar ngaNga Dr. Ilmi Veliu