Reagim pas vrasjes së grave shqiptare në diasporë..!

Dhuna ndaj grave po bën bujë në Kosovë – edhe në përgjigje të një rasti aktual nga Zvicra
Çështja e femicideve bën bujë rregullisht në Kosovë: demonstruesit në Prishtinë protestojnë dhe përkujtojnë një 30-vjeçare që u qëllua në emër të bashkëshortit të saj.
Në Kosovë, 17 Prilli këtë vit ishte ditë zie kombëtare. Këtë e urdhëroi presidentja Vjosa Osmani pasi brenda një jave dy gra u vranë nga bashkëshortët apo ish-partnerët e tyre në vendin e vogël, shkruan „Neue Zürcher Zeitung“. Dita i kushtohet kujtimit të të gjitha grave dhe vajzave që janë viktima të dhunës me bazë gjinore në Kosovë, tha Osmani.

Tema bën bujë rregullisht në vendin më të ri të Europës. Kur dy gra u vranë brenda pak ditësh një vit e gjysmë më parë, pati protesta në kryeqytetin Prishtinë. Organizatat për të drejtat e grave kërkuan që problemi të shihet si një emergjencë kombëtare.

Vetëm pak javë më parë, në shtator 2022, kishte pasur edhe një femicid në Zvicër me lidhje me Kosovën. Viktima ka ardhur nga atje në Zvicër me familjen e saj si fëmijë. Burri i saj, i dyshuari, i lindur dhe rritur në Graubünden, vjen nga një familje shqiptare nga Maqedonia e Veriut.

Për katër ditë, dëshmitarët, të afërmit dhe të akuzuarit raportuan për historinë e pabesueshme të krimit. Telefoni celular i monitoruar, laptopi i kontrolluar, kamerat e vëzhgimit në të gjithë shtëpinë: I akuzuari u akuzua për shkelje të privatësisë së gruas së tij përpara krimit dhe për zhvillimin e pretendimit për pushtet mbi të. Kjo kulmoi me vrasjen brutale me të cilën ai donte ta dënonte për lidhje me një burrë tjetër. Prandaj prokurori publik kërkoi dënimin për vrasje dhe dënimin me 18 vjet burg.

Autori e ka pranuar. Megjithatë, ai pretendon se krimin e ka kryer emocionalisht. I pushtuar nga emocionet, ai nuk ishte më në gjendje të kontrollonte shqisat. Prandaj, mbrojtja kërkoi dënimin me 8 vjet burgim për vrasje. Ajo që ishte e vështirë për ta për të shpjeguar, megjithatë, ishte se përse i akuzuari ishte përpjekur të fshehte vdekjen e gruas së tij si një vetëvrasje menjëherë pas krimit dhe me përpjekje të konsiderueshme.

Vendimi i gjykatës pritet të premten pasdite. Rasti tashmë ka ndezur një debat të gjerë rreth femicidit në Zvicër në përgjithësi dhe mizogjinisë në diasporën shqiptare të Kosovës në veçanti.
Në raportimin për çështjen gjyqësore, që mund të përfundojë këtë javë, përmendet edhe prejardhja kulturore e çiftit. Përmendet fjala „vrasje nderi“. A nuk e vrau burri viktimën për shkak të një lidhjeje? Madje gjykatësi pyet të afërmit dhe dëshmitarët nëse kishin frikë nga “hakmarrja e gjakut”.
Terma të tillë janë më të përshtatshëm për të konfirmuar stereotipet sesa për të shpjeguar realitetin shoqëror. Për të mos thënë që krimi nuk kishte lidhje me një grindje familjare.

Megjithatë, çështja e dhunës ndaj grave në kontekstin e Kosovës ende lind, transmeton portali Shtegu. Aktivistja për të drejtat e grave Zana Avdiu tregon për strukturat e forta patriarkale që vazhdojnë të ekzistojnë në vendin e Europës Juglindore. Kjo mund të shihet, për shembull, në mënyrën se si trashëgohet prona ose në cilin edukim të fëmijës investohet.

Në shumë familje, djali ende vlerësohet më shumë se vajza, thotë e reja që drejton emisionin e saj në Kosovë. „Burrat janë rritur të besojnë se vlejnë më shumë se gratë.“ Kjo nxit dhunën ndaj grave.
Sipas Avdiut, këto vlera shpesh jetojnë në diasporë. Në mënyrë paradoksale, burrat atje shpesh janë edhe më konservatorë sesa në shtëpi, sepse besojnë se mund të ruajnë identitetin e tyre kulturor në një vend të huaj.

Avdiu fitoi njëfarë famë në Kosovë kur doli në televizion për të akuzuar Granit Xhakën për machismo (Ndjenja e ekzagjeruar e epërsisë dhe vitalitetit të mashkullit) pasi futbollisti zvicerano-kosovar ia rrëmbeu publikisht bigës së tij në një ndeshje kundër Serbisë. Më pas ajo u sulmua dhunshëm nga babai i Xhakës dhe mori shumë emaile kërcënuese.

Andrijana Covic nga organizata serbe për të drejtat e grave FemPlatz gjithashtu e sheh strukturën sociale si një shpjegim. Ka edhe faktorë të tjerë si disponueshmëria e lartë e armëve dhe përvoja kolektive e dhunës gjatë luftërave jugosllave. E gjithë kjo vlen jo vetëm për Kosovën, por për të gjithë Ballkanin Perëndimor.

FemPlatz dokumenton dhunën ndaj grave në rajon. Për shkak se dhuna specifike për gjininë nuk përfaqëson një krim të veçantë në Ballkanin Perëndimor, me përjashtim të Maqedonisë së Veriut, ka pak të dhëna të besueshme, thotë Çoviq. Prandaj është e vështirë të bëhen deklarata për prevalencën përkatëse në vende të ndryshme.

Megjithatë, nuk ka të dhëna se problemi është veçanërisht i theksuar në Kosovë apo në zonën shqipfolëse. Referenca ndaj Islamit është gjithashtu e shkurtër. Kur bëhet fjalë për barazinë ligjore midis burrave dhe grave dhe në këtë mënyrë edhe mbrojtjen e grave, rreziku i regresionit është dukshëm më i madh në Serbi, për shembull, për shkak të ndikimit të madh të Kishës Ortodokse shumë konservatore në qeveri, thotë Çoviq.

Në atë kohë, Kisha Katolike në Kroaci kritikoi aderimin e saj në Konventën e Stambollit, marrëveshja më e rëndësishme për mbrojtjen e grave. Në Kosovë, rëndësia socio-politike e komuniteteve të ndryshme fetare është relativisht e ulët në krahasim. Jo vetëm konteksti kulturor, por edhe ai politik luan një rol.
Këtë e thekson edhe Adelina Berisha nga organizata për të drejtat e grave, Rrjeti i Grave të Kosovës në Prishtinë. Fakti që dhuna ndaj grave diskutohet shpesh publikisht në Kosovë ka të bëjë edhe me shoqërinë e fortë civile të vendit. Në vendet fqinje ka më pak hapësirë ​​për debate të tilla kritike.

Qeveria në Prishtinë, e cila përpiqet të krijojë një imazh progresiv, e mbështet këtë. Madje lufta kundër dhunës ndaj grave ishte një temë kyçe për një vit. Komente veçanërisht të spikatura ka bërë ministrja e Drejtësisë Albulena Haxhiu. Pas dy vrasjeve në muajin prill, Haxhiu bëri thirrje për dënim më të ashpër për autorët. Ministrja mori pjesë edhe në varrimin e gruas së vrarë në Zvicër në vendlindjen e saj në Kosovë.

Natyrisht, ka ende nevojë për veprim, thotë aktivisti Berisha, sidomos kur bëhet fjalë për zbatimin e rregullave aktuale. Viktimat e dhunës shpesh nuk merren seriozisht ose u atribuohet përgjegjësia kur raportojnë në polici. “Fajësimi i viktimës” është ajo që quhet në zhargon teknik. Masat mbrojtëse të tilla si ndalimi i kontaktit shpesh zbatohen vetëm me gjysmë zemre, nëse zbatohen fare.

Shumë gjyqtarë ende i trajtonin krimet si krime të lehta. Autori në një nga dy rastet e vrasjeve në muajin prill ishte dënuar edhe më parë për dhunë në familje, por kishte marrë vetëm gjobë prej 300 eurosh. Kjo do të thotë se nuk ka asnjë efekt parandalues.

/shtegu