Xhelal Ademi, princi i poezisë së re shqiptare. Shkruan Sulejman Mehazi

(Qasje vargjeve poetike “Çaste të nemura” të Xhelal Ademit)
Xhelal Ademi është skalitësi më i madh i poezisë, i ndërton aq bukur vargjet poetike sa që poezitë e tij sa më shumë që të lexohen aq më shumë të japin kënaqësi estetike.
Aq mjeshtërisht i krijon e i formon figurat stilistike, metaforike e gjuhësore sa që lexuesin e lë pa fjalë, shkurt e qartë është model poetik i figurave artistike.

Mitra e përmbredshme frymëzuese e Xhelal Ademit është e përkryer për shkak se pas lindjes së poezisë aq bukur e kultivon vargun me figura sa që të japin mbresa të mëdha perceptuese imagjinative, mistike e shpirtërore.
Si argument e kemi poezinë “Çaste të nemura” të Xhelal Ademit.

“Çudi, s’i ndejte kaq e nemitur
As fjalë as letër, dot
Apo adresën mbi zarfën ngjitur
Ta fshiu një kokërr lot.”
Që në katër vargjet e para poeti Xhelal Ademi të jep atë shijen e “çuditshme” të dyanëshme ndjesore e perceptuese, të përmbredshmen të “nemitur”, pa “fjalë” e “letër dot” dhe të përjashtmen figurative “të “adresës mbi zarfin e ngjitur” të “fshirë” nga “një kokërr lot”.

Sidomos shumë ndjesore janë katër vargjet e strofës së dytë, ku poeti shpreh një imagjinatë-mistike-shpirtërore të dhemshme me anë të figurave kyçe të “raftit”, “postës” dhe “koshit”
“Pastaj kur n’rafte për disa muaj
Ajo qëndroi në qosh,
E merr nga posta një dorë e huaj
Dhe hedh dikund në kosh.”

Ndjenjat poetike të brendshme të katër strofave të para të “nemitura e të fshira me kokërr loti” dhe me pamjet e jashtme te figurave të ‘raftit, postës” dhe “koshit” në vargjet në vijim perceptualisht apo ndjeshmërisht janë të skalitura me shije, ngjyrime e aromë poetike:
“Ndaj t’zeza qenkan këto harrime
Pa shkas, pa dert, pa zë
Tash kot mas kohën nëpër thërrime
Se ti nuk dukesh më.”

Kulmi i figurës së fuqishme, i muzikalitetit dhe ritmit shpirtëror poetik te poezia e Xhelal Ademit shprehet në vargjet e fundit:
“Kjo verë mbi ne pru shi më tepër
Rrëzoi një det të tërë…”
Citojmë katër vargjet e fundit:
“Ndoshta nemitja s’qe jona vepër
Me mend s’e patëm bërë,
Kjo verë mbi ne pru shi më tepër
Rrëzoi një det të tërë…”

Poezia “Çastet e nemura” është e ushqyer, e mbushur, e mishëruar:
– me ndjenja poetike;
– me pamje figurative;
– me perceptime shijesh e ngjyrimesh poetike;

– me muzikalitete e ritme të brendshme dhe të jashtme poetike.
Poezia “Çaste të nemura”
“Çudi, s’i ndejte kaq e nemitur
As fjalë as letër, dot
Apo adresën mbi zarfën ngjitur
Ta fshiu një kokërr lot.
Pastaj kur n’rafte për disa muaj
Ajo qëndroi në qosh,
E merr nga posta një dorë e huaj
Dhe hedh dikund në kosh.
Ndaj t’zeza qenkan këto harrime
Pa shkak, pa dert, pa zë
Tash kot mas kohën nëpër thërrime
Se ti nuk dukesh më.
Ndoshta nemitja s’qe jona vepër
Me mend s’e patëm bërë,
Kjo verë mbi ne pru shi më tepër
Rrëzoi një det të tërë…”

Pse Xhelal Ademi është poet me plotëkuptimin e fjalës?, sepse i ka të gjitha elementet e shprehjeve gjuhësore, stilistike, metaforike e estetike.
Qendra, simbolika apo Zemra poetike e Xhelal Ademit është Ritmi Poetik, që i jep poezisë bukuri imagjinative, dashurinë e mbush me lloje aromash e shijesh poetike, vargjet e Xhelalit vallëzojnë shumë bukur dhe kanë një brendësi të mahnitshme poetike!
Poezia “Humbje”
“Si s`më erdhe në kujtime as në ëndërr s`dukesh më
Ndër acar të zemrës time të më bëje veç një zë,
Pata dertin të dëgjoja ku ke humbur kështu vallë
E së fundi të mësoja nëse brengës i bën ballë.
Si s`më qove asnjë letër, nga ke mbushur ditët tua
Nuk pandeha asgjë tjetër veç të ndjeja tek më thua,
Që s`ke shtuar tjetër rrudhë nga mërzia nuk je plakur
S`ka gjë se ndërrove udhë e ndërrove për t`më flakur.
Si ta pres një rast të dytë, ah sot doja ca shpjegime
Ky qytet ka mbyllur sytë, jo pa ty nuk ka vegime,
Kot vetveten marr për dore si gjej dot rrugicë të ndritur
Sepse m’plakën fije bore që mbi kokë më patën zbritur…”
Xhelal Ademi, është princi i poezisë së re shqiptare

Xhelal Ademi, aq bukur e skalit vargun sa që të fascionon deri në pakufi. Poezia e Xhelal Ademit të prek, të bën të qash, të vret, të plagos, të tronditë shpirtin, po ama të bën dhe të lumtur, të freskon me atë ujin e tij poetik. Tryeza e tij poetike është e mbushur plotësisht me të gjitha begatitë e figuracioneve, metaforave poetike.
“RIKTHIM”
Kur as letër nuk më nisje nga orbita t’pata dalur
Mbylle buzën e s`më flisje
ah kjo heshtje e pa falur,
M’i vrau ndjenjat me çdo gjë e më la planet të ikur
Si një yllë që s’duket më, që mëngjesi e ka fikur.

Por më erdhën fjalët tua ti do ngreje malin peshë Se det lotësh po më thua të ka zbritur përmes reshë,
“E shoh mallin që fanitet dhe e çmendur tek vjen nata
S’duroj brengën që po rritet sepse ëndërr ty të pata”…
Ndaj u nisa kundrejt teje do ta humbja rrugën sot
Do t’i hedhja copa reje se e tillë s’më duhej dot,
Sepse udha e pa emër seç më shfaqej kot pa ty
Se e pata veç një zemër, unë i pata veç dy sy…

Pra, Xhelal Ademi i ka të gjitha elementet e shprehjeve gjuhësore, stilistike, metaforike e estetike:
-frymëzime e perceptime lëvizëse të bujshme poetike;
-ngjarje poetike të pertejshme jashtëtokësore, yjore e yjore;

– ngjyrosjet e bukura shpirtërore me anë të “kujtimeve e endrrave” metafizike;
– aromë e shije të bukura shpirtërore;
– me anë të muzikaliteve ritmike krijon spontanitet vargjesh të bukura ritmike.
Ja dhe vargjet e poezisë “Humbje”
“Si s`më erdhe në kujtime as në ëndërr s`dukesh më
Ndër acar të zemrës time të më bëje veç një zë,
Pata dertin të dëgjoja ku ke humbur kështu vallë
E së fundi të mësoja nëse brengës i bën ballë.
Si s`më qove asnjë letër, nga ke mbushur ditët tua
Nuk pandeha asgjë tjetër veç të ndjeja tek më thua,
Që s`ke shtuar tjetër rrudhë nga mërzia nuk je plakur
S`ka gjë se ndërrove udhë e ndërrove për t`më flakur.
Si ta pres një rast të dytë, ah sot doja ca shpjegime
Ky qytet ka mbyllur sytë, jo pa ty nuk ka vegime,
Kot vetveten marr për dore si gjej dot rrugicë të ndritur
Sepse m’plakën fije bore që mbi kokë më patën zbritur…
Qoftë e bekuar përgjithmonë poezia e Xhelalit!

/ms