Xhelku Maksuti, kërçovari i përgjëruar

Njeriun e parë që do ta takojmë, me të arritur në Bukuresht, do të jetë Xhelku Maksuti. Kështu do të vepronte edhe çdo gazetar tjetër që do të dëshiroj të vë kontakt me shqiptarët e Rumanisë. Por, kush është në të vërtetë Xhelku Maksuti?

Në Bukuresht dhe në mbarë Rumaninë, është njëri ndër personalitetet më të respektuara, jo vetëm në radhët e shqiptarëve, por në përgjithësi, në qarqet intelektuale rumune. Xhelku është profesor universitar i Historisë dhe njëri ndër intelektualët më ambicioz që kontribuoi në ndriçimin e veprave të rilindësve tanë dhe të mbarë komunitetit shqiptarë në Rumani, madje edhe në suaza ndërkombëtare. Këto përpjekje të tija shkencore e patriotike, Xhelku i filloi në moshën më të re, qysh atëherë kur e kuptoi prejardhjen e tij shqiptare.

Takimi ynë i parë me Xhelkun do të jetë shumë i ngrohtë, shumë i përzemërt! Kjo ndjenjë është shumë e qartë në fytyrën e tij… Xhelku na fton brenda në shtëpinë e tij, duke na e bërë të ditur se, gjatë ditëve që do të qëndrojmë në Bukuresht, ne do të jemi të vendosur në shtëpinë e tij. “Kështu kemi vendosur që nga momenti kur na e bëtë të njohur ardhjen tuaj”, na thotë Xhelku i buzëqeshur. Këtë do ta vërtetojë sakaq edhe bashkëshortja e tij, zonja Dojna!

Edhe përkundër insistimit tonë për t’u vendosur në hotel, ai me këmbëngulësi do të na thotë se “hotel dhe konak për ju është shtëpia ime”! Kjo mbetet kështu dhe nuk do të flasim më për këtë, na thotë Xhelku, shumë i vendosur…

Me të hyrë në dhomën e pritjes, në të gjitha këndet vërejmë suvenire shqiptare. Përballë e ka vendosur flamurin shqiptar dhe figurën e Skenderbeut, por ajo që të bie në sy dhe të mahnitë, është biblioteka e jashtëzakonshme e tij, ku dominojnë edhe tituj të shumtë në gjuhën shqipe.

Duke vërejtur kureshtjen tonë, zonja Dojna do të na thotë se Xhelku, edhe kur fle, mendon për shqiptarët!

“Novo Sella e Kërçovës, ku lindi babai i tij, i duket më e shtrenjtë se çdo gjë tjetër në Bukuresht. Po, edhe unë jam e dashuruar dhe e magjepsur me fshatin e babait të Xhelku! Po, sa mirë na kanë pritur atje! Oh, çfarë jete të ëmbël dhe të ngrohtë bëhej atje… Sa të dashur janë ata njerëz. Më bëhej se gjendem në një botë tjetër… Po, nga ana tjetër, kënaqesha kur e shihja Xhelkun që dukej se fluturonte nga gëzimi. Që të dy ishim të magjepsur! Këtu vinim për herë të parë.

Xhelku ishte i përgjëruar dhe ëndërronte që të vij dhe të shkelë në fshatin e lindjes së babait të tij, sepse Xhelku kishte lindur në Bukuresht! Babai i tij, vazhdimisht na fliste për Kërçovën, për shqiptarët e atjeshëm, për traditën dhe zakonet e tyre. Kishte një mall të çuditshëm. Vetën kur e vizituam Novo Sellën, na rikujtoheshin rrëfimet e babait të Xhelkut, i cili duke mosduruar nostalgjinë, nganjëherë ia thoshte edhe këngës kërçovare…”.

Xhelku e dëgjonte me shumë kujdes rrëfimin e zonjës Dojna dhe duket shumë i mallëngjyer në fytyrë, por atë rrëfim që do të na e thoshte Xhelku, e tha me shumë emocione bashkëshortja e tij!

Por, nuk do të mbetet pa na thënë se mësoi shumë nga babai i tij. Më fliste vazhdimisht për shqiptarët – thotë Xhelku. “Ai ishte e detyruar për një kafshatë buke të vij këtu, në Bukuresht, kurse atje kishte lënë familjen e gjerë që vuante nga varfëria, por edhe nga tortura që u bëhej shqiptarëve në atë kohë! Babai më kishte rrëfyer ngjarje të dhimbshme që mua më kishin lënduar shumë dhe ende më duket se ato skena i shohë, sikur t’i kem parasysh”.

Duke pirë kafenë, Xhelku ngrihet dhe nga vitrina e bibliotekës nxjerr librin e vet “Historia e Komunitetit Shqiptar në Rumani”, për të cilin thotë se në të ka përfshirë një kronikë të argumentuar e të dokumentuar të shqiptarëve, duke e vërtetuar edhe faktin se shqiptarët paraqesin minoritetin më të lashtë në trojet e Rumanisë, me një histori shumë interesante. Në këtë libër, siç na tregon Xhelku, janë përfshirë dokumente arkivore, disa nga të cilat botohen për herë të parë e që kanë të bëjnë me shekullin e XIX dhe XX.

Në këtë libër, autori është përpjekur të përfshijë aspekte kryesore të jetës së shqiptarëve në Rumani, lidhjen e tyre të përhershme me vendlindjen, raportet shqiptaro-rumune gjatë shekujve, si dhe kontributin e tyre për afirmimin e këtyre vlerave. Por, jo vetëm me këtë. Xhelku është një punëtor i jashtëzakonshëm shkencor. Ai botoi edhe një numër të madh studimesh shkencore për shqiptarët e Rumanisë. Disa edhe në gjuhë të huaja.

Në familjen e Xhelku Maksutit, temë bisede kemi çështjen shqiptare brenda dhe jashtë kufijve. Kuptohet, në mënyrë të veçantë bisedojmë për shqiptarët e Rumanisë, për ata që jetuan këtu dhe lanë pas vetes vepra të tëra me vlerë për kombin, sepse përmes tyre, çështja shqiptare afirmohet edhe në suaza ndërkombëtare.

Në ambientin e kabinetit të punës të Xhelku Maksutit, shfletojmë edhe numrat e parë të revistës “Albanezul” ndër më të vjetrat. Ajo filloi të botohet pas një heshtje prej plotë 55 vitesh. Numri i parë i kësaj gazete u botua në vitin 1888, në dy gjuhë, atë rumune dhe shqipe, por herë pas here edhe në gjuhën frenge.

Kjo gazetë luajti një rol të rëndësishëm në ngritjen e vetëdijes kombëtare, në ndërgjegjësimin e të gjithë atyre që kishin rrënjët në trungun shqiptar, me ambicie për ta ruajtur gjuhën, traditën, zakonet dhe mbi të gjitha – ndjenjën kombëtare.

Prandaj, kjo gazetë shpërndahej në të gjitha lokalitetet ku jetonin dhe vepronin shqiptarët e Rumanisë. Gazeta gjithashtu shpërndahej edhe për nevojat e kolonive tjera shqiptare nëpër vise të ndryshme të botës.

– Në radhë të parë – shton Xhelku, qëllimi i daljes së “Albanezul”-it ishte nevoja për të komunikuar më lehtë me bashkatdhetarët tanë në Rumani e diasporë dhe njëherit, të njihen ata me angazhimet e Bashkësisë Kulturore të Shqiptare, për t’i tubuar pranë saj të gjithë ata që e ndjejnë veten shqiptarë dhe t’i kontribuohet kauzës kombëtare.

“Dëshira jonë është që kjo gazetë t’i shëmbëllej një tribune, ku do të gërshetohen të gjitha aspiratat tona, t’i afirmojmë ato dhe t’i përhapim vlerat tona kulturore, letrare, historike e kombëtare, jo vetëm në mjedisin shqiptarë, por edhe më gjerë. Aq më tepër kur kemi parasysh faktin se i përkasim njërit-ndër kombet më të lashtë të Europës”, sqaron Xhelku, i mbushur me entuziazëm dhe vullnet për ta vazhduar misionin e rilindëseve tanë. Rilindësit tanë do të mbeten shëmbëlltyra dhe frymëzimi i veprimtarisë së Xhelkut deri në fund të jetës së tij!

Në Rumani, na njofton gjithashtu Xhelku, deri në vitin 1938 janë botuar mbi tridhjetë gazeta e revista shqipe, apo shqiptaro- rumune, por ky aktivitet u ndërpre si pasojë e diktaturës bolshevike. Megjithatë, pas përmbysjes së sistemit çaushist, minoriteteve në Rumani iu dha mundësia që sërish të riaktivizohen dhe të zhvillojnë aktivitetet e tyre kombëtare, duke iu mundësuar edhe ndihmesë financiare.

Këto rrethana të reja që do të krijohen nga sistemi demokratik në Rumani, shqiptarët do t’i mirëpresin dhe do të veprojnë me vullnet të madh. Ata, edhe më tepër do ta shtrijnë rrjetin e komunikimit edhe me komunitete tjera shqiptare jashtë Rumanisë.

Xhelku Maksuti, si udhëheqës i Bashkësisë Kulturore Shqiptare, do të vë lidhje bashkëpunimi me arbëreshët e Italisë, me shqiptarët e Suedisë, me shqiptarët e Turqisë, ata të Bullgarisë etj., duke mos e lënë pas dore edhe bashkëpunimin me shqiptarët e Maqedonisë, Kosovës dhe Shqipërisë. Unioni ynë në Bukuresht dhe gazeta Albanezul, vazhdon rrëfimin e vet Xhelku, kanë shërbyer si një hallkë lidhjeje që na mundëson komunikim të drejtpërdrejtë me bashkëvëllezërit tjerë, që të ndihmohemi në mes vetes në mënyrë që të kemi marrëdhënie sa më të afërta.

“Me një fjalë, jemi duke u përpjekur që të ringjallim traditën e lavdishme historike, gjuhësore, etnografike e kulturore të të parëve tanë! Dhe, ajo që na bashkon na motivon për punë, është identiteti i etnisë sonë shqiptare, të cilin do ta ruajmë në mënyrë dinjitoze! Sepse, gjaku ujë nuk bëhet”, shton Xhelku.

Se gjaku ujë nuk bëhet, do të dëshmojë edhe vajza e Xhelkut, Kristia, fëmija e vetme në familje. Edhe ajo, e frymëzuar nga babai, ndjek hap pas hapi Xhelkun! Është historiane, si babai, por e frymëzuar edhe me ndjenja patriotike! Ajo ka bërë shumë studime për shqiptarët. Ato ditë, sapo e kishte botuar librin për Elena Gjikën! Duke na e dhuruar librin, na thotë se Elena Gjika është idolja e saj dhe ma do zemra që t’i ngjajë fare pak…!

Nga Alush KAMBERI
/koha.mk