Sportet dhe lojrat popullore të Kërçovës nga Dr. Qemal Murati

Nga sportet popullore kërçovare, që janë zhvilluar dikur, sidomos me rastin e dasmave ose të kremteve të nchyshme, mund të përmendim këtu p.sh, hedhjen e gurit, një sport mjaft i vjetër, që të përkujton hedhjen e diskut në antikë; vrapimin (për kodre ose për rrafshi), e në këtë kuadër dhe vrapime me kuaj.

Nga sportet e tjera më të popullarizuara hyjnë këtu edhe ato me kafshë: lufta e gjelave, ndeshja ose mbytja e qenve, vrasja e mëzetve, sporte këto që edhe sot e kësaj dite janë aktive, por më të kufizuara, e që të përkujtojnë gjithashtu luften e gladiatorëve të kohërave të lashta.

Ndonese këto sporte sot janë më të zbehura, mund të thuhet se akoma nuk janë zhdukur fare, por vazhdojnë të rrojnë edhe dita sot si shprehje e lidhjeve të ngushta me traditën.

Në fushën e lojërave popullore, që i luanin dikur djemtë e vajzat në ditë të kremteve të ndryslune, të kohës së lirë baritore etj., mund të përmendim këtu p.sh. lojën bat-bat, që luhej nga disa veta me një shami të lidhur nyjë (badiballuk), keliske “kingel” (Kosovë), kutonë – lojë barinjsh që luhet me shkopinj, pitpidak, vegsha; pulamshefas “pulafshehas”, çorr “symbyllazi, pulaqorthi”, lak-lak- lojë tijesh që luhet në pleh duke ber dredha, ndërsa njëri i ndjek për të prekur dikë prej lyre; lak-lak; shuk-shuk, “topthi, shulethi”, bishkë “doçe, guxhas, guc-guc, gucke”, bishtak – lojë me guraleca, që e luajnë zakonisht vajzat; sharr-loje me një pllakëz prej guri, që luhet më tepër nga vajzat, pelas, vijas, vijash”, fit thonas – loja me filxhana, që luhet duke e fshehur unazën nën filxhan, honas – lojë e ngjashme me atë të filxhanasve, që luhej nga barinjtë me kakërdhia mbi disa vrima të bëra në gur etj.

Në këtë fushe janë për t u permendur edhe disa lojëra te tjera për të zhvilluar aftesite psiko-fizike të njeriut, si bajbarero, e shes thesin-s’e shes thesin, loja me numërime: bafçje ime ka bo… kunguj etj. Një lioj i veçantë i lojërave popullore është edhe ajo e mashtrimit me ashtin e pulës, që quhet jadec apo të “thyerit jadec”, kur dy veta marrin e thyejnë një lloj ashti të pulës që është në formë te shkronjës “V”, me flast përdorin shprehjen “Te rrefsha ma para”.

Kjo lojë konsiston në këtë, që secili provon ta mashtrojë tjetrin duke i dhënë në dorë ndonjë send, me shprehjen Jadec”, ndërsa si kusht për këtë merret ndonjë shpërblim sipas marrëveshjes së lidhur më parë. Në faste festash të ndryshme zhvillohej dhe sporti i kërcimit, në disa variacione: trupthi (pupthi), “me një hap” dhe “me tre hapa”, e që tërhiqte intcresimin e shumë garuesve dhe shikuesve.

Në sportet popullore të Kërçovës ka pasur sportistë me emër, të njohur edhe pertej vendit të tyre: Demir Arsllani (Lena), Hasan e Rrahim Lika (në mundje), Mazilam Hyseni, Haxhi Mehmedi (vrapim) etj.