Matjet dhe Masat popullore në Kërçovë nga Dr. Qemal Murati

Në jetën e tij te përditshme, në punët e fushës e te lëmit, të industrisë shtëpiake e të tjera, shqiptari i Kërçoves përdorte masa të ndryshme popullore, varësisht sipas veprimtarive që kryente.

Per matjen e drithit dhe të tokës përdorte kutellin (ene e drunjte e rrumbullaket shdrbente si masë drithi dhe nxinte 13- 15 kilogramë), në rrethinën e Zajazit e quajtur teneçe (15 kg.), pastaj shnikun (shinikun) – masë drithi që përbëhej nga dy kutella, gjegjësisht 26- 30 kilogramë, tagarin (masë drithi ose toke që pdrbehej nga 4 kutella), që në rrethinën e Zajazit i thonë hu, nji hu ven ose nji hu drithë. Ndërkaq, masa e tokës ose e drithit prej 6 kutellash emërohet me thes (nji thes ven, drithë).

Si njësi për matjen e tokës në bujqësinë kërçovare dikur ashtë përdorur edhe vegla bujqësore e pllugut, në kuptimin e asaj sipërfaqeje sa ka mundur të lëvrohet me plug për një ditë, prej nga rrjedh dhe emërvendi Plugët për një fushë të gjerë në Tuhin e të Kërçovës, që në krye te herës do te jetë ndarë në mes banorëve të këtij fshati me masën e pllugut. Me pllugun si masë toke lidhet edhe hullia, që ben kjo vegël bujqësore, etj.

Nji hulli ven, dy hulli ven, ndërsa nga veglat e liera përdoret edhe masa e lesës, shqezës ose trinës, që në trevën e Kërçovës i thonë bretre, khs. Nji brenë ven. Në këtë kuadër, si masë toke hyn edhe ajo e kosës, përdorur si një nomina actionis, me një emër vepruesi kosaç, khs.

Nji kosaç ven (livadh), domethënë masa e tokës ose livadhit sa mund të kosisë një kositës i mirë për një ditë (zakonisht një tagar ose një hu vend). Me masat e vjetra popullore, pdrveçse token dhe drithin, kërçovari maste edhe kohën.

Kur nuk kishte orë si sot, fshatari a qytetari i këtyre anëve e thoshte me saktësi se edhe sa kohë do të perëndonte dielli e do të errej duke përdorur si masë për këtë shkopin e diellit, që në treva të tjera i thondë hosten (masë gjatësie rreth 2-3 metra).

Periodën kohore brenda harkut ditor e maste me hijen. Atë të paraditës me hijen për teposhte, ndërsa atë të pasditës me hijen për termo, duke e matur këtë me shputat e këmbës. Si masë për të treguar largesine prej një vendi në një vend tjetër, përdorte sahatin (orën) Nji sahat udhë, e kur deshte të dëftonte largdsine më të madhe se një orë shqiptari i Kërçovës thoshte: Nji sahat e ma mirë. Ndërkaq, në këngë të vjetra popullore të epikës kërçovare si masë largësie hasim edhe konakun: “Larg e larg-e, nont konoçe larg-ë”.

Në fushën e jetës shtëpiake, kur jepej ose kur merrej diçka hua, përdorej si masë kupa: Nji kupe meill (miell),jamoçja (jamakja): Nji jamoçe tëlynë etj.

/ms