Kërçova dhe kultet pagane në Gurë nga Dr. Qemal Murati

Ne traditën pagane të Kerçoves një vend me rëndësi të veçantë zë dhe kulti i gurit, për të cilin dëshmojnë po kështu një varg emërtimesh dhe ceremonish që lidhen me gurë të shenjtë ne truallin e këtyre lakadredhave gjeografike.

Me gurin është e lidhur tërë jeta e shqiptarit, që nga lindja, deri në vdekje. Duke pasur një funksion mbrojtës magjik në fatin, shëndetin dhe jetën e njeriut, guri përdoret shpeshherë edhe si emër personal, psh: Guri Madhi-piktor i shquar shqiptar, dhe si mbiemër familjar Pëllumb Guri, ndërsa deri në fillim të shek. XIX, siç pohon etnologu i njohur M. Tirtja, është ruajtur si praktikë të betuarit publik në gur.

Me kultin e gurit është e lidhur kryesisht dëshira për të lindur femije, trashëgimia, dhe për të rrojtur femijet, që paraqet kjo njëkohësisht dhe dëshirën më sublime ne jeten e shqiptarit.

Gratë e pafat qe nuk kishin femije, në fshatin Tuhin të Kërçovës shkonin t’i luten me anë të magjive “e shkojnë edhe sot” Gjurit të Gjepit, një gur i madh mbi lagjen Kaleshe që ka formën e djepit dhe që lidhet kjo me simbolikën për të ndjellë lindjen e femijes, si dhe Gurit të Panaxhyrit dhe Gjurit të Elbnojve; në qytetin e Kërçovës Gurit të Kaugjerve (Kallogjerëve), në Berikovë dhe Patalishtë Gurit të Shpu, në Qafë Gurit të Çares, në Garanë Gurit të Grave etj.

Gratë që shkonin te këta gurë për barrësim, në të kthyer për në shtëpi pyesnin personin që takonin së pari për emrin që mbante, për t’ia vënë më pas ate emër fëmijës që do të lindëte. Kultin pagan në gur e hasim dhe tek Guri i Xhallë në fshatin Maranë të Karshiakës së Shkupit, tek i cili shkojnë gratë që nuk u rrojne femijet, për çka flet dhe atributi “i gjalle” që mban ky gur.

Për dëshminë e besimit të thellë në kultin pagan të gurit në trevën e Kërçovës flet edhe kjo, se gratë që nuk e mbajnë mullën (foshnjën), që abortojne spontanisht, marrin një gur që ka mbetur në një pemë dhe e mbajnë në brez me qëllim që kështu të ndjellin dhe mbajtjen e femijes.

Në këtë kuadër flet dhe përdorimi reliktor i shprehjes “E ka kërku më gurë e më druë”, me kuptimin e kërkimit të fëmijës në gur e në dru, e jo te mjeku gjinekolog për shembull.