Fshati Qafë dhe folklori burimorë nga Vehbi Haziri
Fshati legjendar dhe simbol i heroizmit kombëtar shqiptar në të cilin lindi dhe u rrit heroina Sulltana dhe babai i saj Mazllami,është krenari e lavdishme historike jo vetëm e fshatit heroik Qafë (që 3 herë pësoi tragjedi — gjenocid dhe zhdukje deri në themele), por krenari edhe i tërë botës gjithëshqiptare, sepse vetëm më 1913 ranë 94 viktima nga dora e çetnikëve gjakatarë.
Pra, edhe pse gjenocidi, vrasjet, djegijet, traumat, nga kasapi i Brodit (Mikajli dhe çetnikët e tij gjakatarë), kanë qenë të pa mëshirshëm, mirëpo, tingujt e këngës në këtë fshat të vogël malor kurrë s’kanë pushuar.
Të shtojmë se barbarët sërbo-çetnikë në vitet 1913-1918 por as zhdukja e vitit 1944 nuk i gjunjëzoi çafalit e Sulltanës, përkundrazi morali, guximi dhe patriotizmi më shumë shtohej.
Pra, zinë dhe shëmtimet i zëvendësonte zëri i lartë i folklorit burimor që interpretohej nga rapsodët e talentuar siç ishin: Jusuf Jusufi-me djemtë (Jasharin, Rrahimin dhe Sadriun), Sali e Qemal Iljazi, Remzi Sali e Daut Dalipi, Sinan Halili, si dhe shumë të tjerë.
Në Qafën legjendare, me kënaqësi dëgjoheshin këngët patriotike, historike, kreshnike siç ishin: “Sulltana”, “Osman xhini”, “Qemal Pasha”, “Mreti Zog”, “Sherif Gjelina”,”Sulejman Lita”,”Sali Shabani”,’Sinan Kaçaku”, “Tanë Xhakova”, “Kalosh Zajazi”, “Shala në Shkodër”, si dhe shumë të tjera.
Kryqëzimi i dialekteve të melosit burimor kërçovar me atë të Gostivarit(Tërnova, Strajani, Serbënova), e shtonte repertoarin e numrit të këngëve shqipë dhe grupi i rapsodëve në koordinim me solistët, interpretonin këngë me zërat e grupit me 3:5 këngëtarë.
Pjesëmarrja e rapsodëve të shquar dëgjohej në çdo vendbanim shqiptar si në Kërçovë, ashtu edhe në Gostivar, Tetovë dhe më gjërë në dasma e gëzime.
Përveç melosit burimor shiiptar, fshati Qafë ka pasur tradicionalisht edhe karakteristikut e lavdishme kombëtare si: mikpritjen, seriozitetin, besën, stabilitetin, e kështu me radhë, për çka edhe nga zemra ju falenderohemi çafalive.
