Kërçova, aty ku festat kulturore janë shuar!
A ka një harresë kolektive, partiake, apo institucionale ndaj krijimtarisë kulturore të pas viteve ’90? Kjo temë po rrahet shpesh mes rrethit të njerëzve që kanë kontribuar për të gjallëruar jetën kulturore në qytetin e Kërçovës edhe në ditët më të vështira të tyre. Atëherë kur ligji nuk lejonte, kur presioni regjimit ishte deri kërcënues për njerëzit që organizonin shfaqje teatrale, për habi atëherë kur asnjë institucion nuk ishte në dorën e shqiptarëve, ne kishim teatër dhe disa aktivitete tjera kulturore. Kështu, në kushte të vështira Kërçova ndër qytet e pakta të këtij shteti kishte teatrin e saj, dy apo tre shoqëri kulturo artistike, dy klube futbolli, atë të mundjes e më vonë festivalin e fëmijëve, aktivitete rinor siç ishte “Fest dituria” si dhe “Flakën e Janarit”, e cila e vetme reziston duke qëndruar si aktiviteti me të cilin qyteti ynë po identifikohet në sferën kulturore. Të tjerat, që të gjitha, këtu e disa vite me radhë janë shuar së ekzistuari.
Përpara disa ditësh ishte 1 qershori, Dita ndërkombëtare e fëmijëve. Ditë e cila më motivoi për të hedhur këtë shqetësim në letër. Një ditë në të cilën nuk u kujtua asnjë institucion lokal, shoqatë apo media për të thënë dy fjalë, për të takuar fëmijët nëpër shkolla, apo për t’u organizuar një aktivitet modest, e për të kujtuar një herë në vit shtresën më të pafajshme të shoqërisë sonë, ku në heshtje, por pse jo me pak kurajo dhe me zë të lartë t’u kërkonim falje, duke ndjerë pendesën e fajit, për realitetin tejet të hidhur që ju kemi krijuar, duke treguar që jemi kaq të pa denjë, ku për dekada me radhë nuk qemë të aftë të ndërtojmë një hapësirë argëtimi për fëmijët tanë.
Ashtu sikurse Teatri “Xha Deralla” që u shua nga momenti kur ndërroi emrin dhe drejtuesit e saj, ashtu siç kanë shuar aktivitetin e tyre shumë shoqëri kulturo artistike, sikurse nuk mbahet i vetmi aktivitet tradicional për të rinjtë “Fest dituria”, edhe Festivali i fëmijëve “Pëllumbat e artë”, në mungesë të mbështetjeve institucionale, pushoi së ekzistuari.
Por, përse ndodh ky fenomen me shoqërinë kërçovare? Cilat janë arsyet që në kohëra të vështira, pa qeverisur me institucione lokale dhe qendrore, me vetkontribut arritëm të mbajmë gjallë duke financuar shkollën e mesme “Drita”, klube futbolli, teatrin, Flakën e Janarit si dhe disa shoqëri kulturo artistike. Dhe sot kur ne qeverisim me institucione lokale dhe qendrore, kur mundësitë për të siguruar donacione janë shumë më të mëdha, qyteti ynë ka ngelë pa asnjë aktivitet kulturor tradicional dhe pa asnjë institucion kulturor. Në këtë realitet të krijuar, faji qëndron te institucionet tona të cilat arsyetohen me faktin se buxhetin e kanë të vogël apo faji qëndron te subjektet private, diaspora apo dashamirësit e artit dhe sportit të cilët ndjejnë lodhje nga derdhja e buxhetit të tyre në funksion të zhvillimit të kulturës sonë dhe të cilët thonë le të sponsorizojnë institucionet përkatëse? Dorën në zemër, faji kryekëput qëndron te drejtuesit e institucioneve lokale dhe atyre qendrore, të cilat jo vetëm që nuk themelojnë institucione të cilat do t’i mbajnë me buxhetin e taksa paguesve, por dhe kur aktivitete të ndryshme kulturore organizohen me vetë iniciativë qytetare, siç është rasti i themelimit të SHKA “Jusuf Albani”, ato nuk gjejnë mbështetje nga komunat e tyre.
Realisht kjo situatë do një analizë dhe hedhje vështrimi, problem për të cilin mendoj se nuk mund të japësh një përgjigje të plotë pa bërë një retrospektiv në vite. Dikur pas viteve 90 me plotë entuziazëm tradita dhe melosi kërçovar prezantohej duke sjell çmime nga shumë festivale mbarë kombëtare, sii është ai i Beratit, Këngë Jeho i Strugës, Sharri Këndon i Tetovës apo tetari ynë u bë aq shumë i njohur sa ideja për të realizuar festivalin e teatrove amatore lindi pikërisht në Kërçovë, por për neglizhencë dhe mos përgjegjësi, atë na i mori Dibra e cila edhe sot e kësaj dite, fatmirësisht po e mbanë këtë aktivitet teatral.
Ndërkohë që qyteti ynë i cili dikur kishte jo më pak se dy premiera në vit, jo vetëm që ngeli pa teatër, por për respekt të dashamirësve të shumtë të teatrit, ky qytet nuk u pa e rrugës të respektohet nga Teatri shqiptar i Shkupit, qoftë dhe me një shfaqje në vit. E gjitha kjo, siç thuhet ndodhë gjithmonë për mungesë të fondeve, ndërkohë që me buxhet për të plotësuar dhënien e një shfaqe në vit, disponojnë komunat, Ministria e Kulturës dhe institucione të tjera të cilat drejtohen nga të zgjedhurit tanë.
Kështu, duke lënë anësh lavdin e së kaluarës, aktualisht me dhimbje duhet thënë se qyteti i specifikave dhe veçantisë që e karakterizojnë për faktin e gërshetimit të dialektit toskë dhe gegë nuk përfaqëson kulturën, melosin, teatrin dhe traditën e pasur me të cilën identifikohen këto treva. Pas gjithë këtij shqetësimi më lind pyetja: vallë, ne jemi shoqëri që kur jemi të privuar nga qeverisja dimë të funksionojmë më mirë, apo kemi problem ngase ne nuk dimë të menaxhojmë kur jemi brenda institucioneve? Përgjigjet mund të jenë të shumta, parë dhe nga këndvështrime të ndryshme. Por, për fat të keq, e vërteta është 1(një): sot neve na ka ngelë të kujtojmë ditët e lumtura të jetës përlot aktivitete të viteve të kaluara, në një kohë kur mjerim i jetës kulturore ka kapluar shoqërinë kërçovare.
Si epilog përmbyllës sot jeta kulturore e shqiptarëve në Kërçovë thuajse nuk dallon aspak nga ato të komuniteteve më të vogla. Një nga vetit me të cilat identifikohet një popull janë institucionet kulturore, siç janë teatri apo shoqëritë kulturo artistike. Ne sot përbrenda asaj që quhet “Pallat i Kulturës”, jo që s’kemi asnjë institucion kulturor themeluar nga komunat tona, por për ironi të fatit nuk kemi dhe asnjë të punësuar shqiptarë.
BEKIM ADILI
