Lazgush Poradeci jeta dhe veprat

Lasgush Poradeci lindi më 27 dhjetor 1899 në Pogradec, në një familje me tradita atdhetare. Në moshën 10-vjeçare e dërguan për të vazhduar studimet në Manastir dhe më vonë në Athinë, ku mbaroi liceun. Më 1921 ai shkoi në Rumani, për të ndjekur studimet e larta.
Në dallim nga poetët e Rilindjes, që megjithë origjinalitetin e tyre kishin tipare të përbashkëta, poetët e shquar të periudhës së Pavarësisë Noli, Fishta, Poradeci, Migjeni, janë krejtësisht të ndryshëm nga njëri-tjetri si nga formimi, nga prirja e tyre, ashtu edhe nga interesat e synimet.
Lasgush Poradeci e jetoi Rilindjen ne periudhën e shpërthimit të kryengritjeve të mëdha për liri.

Në veprën e këtij romantiku të fundit të letërsisë sonë jetoi shqetësimi atdhetar i mbrojtjes së kombit dhe të traditës së Rilindjes, ashtu sikurse edhe dëshira për triumfin e pikëpamjeve demokratike, shqetësimi për një emancipim të përgjithshëm kulturor e shpirtëror të shoqërisë shqiptare.
Ai është nga lirikët tanë më të mëdhenj, i cili u shqua për sensibilitetin dhe ëmbëlsinë poetike me të cilën i këndoi Shqipërisë dhe dashurisë.
Më 12 nëntor të vitit 1987, Lasgush Poradeci, vdiq, duke lënë pas një krijimtari të bukur, e cila kishte fituar zemran e lexuesit dhe kishte tërhequr vëmendjen e disa studiuesve të shquar të kulturë sonë si Eqerem Çabej, Skënder Luarasi, Mitrush Kuteli, Sabri Hamiti, Ismail Kadare, Rexhep Ismajli etj.

Si një personalitet i shquar dhe poet i vërtetë ai nuk ua nënshtroi kurrë artin e tij kërkesave dhe synimeve të diktaturës. Për këtë arsye ai u la në një gjendje ekonomike të rëndë dhe pothuaj në harresë nga shtypi zyrtar. Vetëm në vitin 1989 mundi të botohet vepra e tij e plotë.

 

 

Kush ta fali Bukurinë

Kush ta fali bukurinë 
Që t’ë më trerosh të zinë! 

Kur të pashë për të vluar, 
Pëllumbeshë pendë-shkruar, 
Bubu! plumb në kraharuar, 
Plumb që vret dyke gjëmuar! 

Mbledhur shoqet me një qoshe, 
Diç, m’ju flisje, dic m’ju thoshe, 
Gushë-e-llërë-e-gji-bardhoshe. 

Pa me syçkëzat e tua, 
Sy-larme! ç’më fole mua. 

Leshrave t’ju binte hija, 
Yll i ndezur me shkëndija, 
Ndezur mun në mes në ballë, 
Të më vesh në dhè të gjallë. 

 

 

Zemra

Bëj e ri mendohem,
Të mos t’afërohem,
Bën e ri mendohesh
Të mos m’afërohesh.

Dhe ri bëj e bëjnë
Mos të shkoj andejnë,
Dhe ri e bën bejnë 
Mos të shkosh këtejnë.

Ha! tek bëj kështuzë,
Hop! të shoh këtuzë!
Ha! tek bën ashtuzë,
Hop! buzë-për-buzë.

Pa me puth një herë,
Pa të puth dy herë,
Pa më puth tri herë,
Të puth tridhjet herë,

Uf! moj zemrë-e mjerë…

Zemër-lule-e-verë,
Gas-e-vrer-përherë,
Zemër-kopsht-me-erë,
Zemëra-skëtere.

 

Malli

Syri-i bukur që t’u mvrenjt – 
Syri yt që më lëndon 
Do më lerë-a von a shpejt, 
Do më lerë-a shpejt a von. 

Sapo shpirti m’u delir – 
Shpirti im i nxirë krejt – 
Do më lerë me pahir 
Syri-i bukur që t’u mvrenjt. 

E do mbetem përnjëmend 
Varfanjak si mbret pa fron: 
Mbretëresha që më çmend 
Do me lerë-a shpejt a von. 

Do me lerë-a von a shpejt, 
Do me lerë-a shpejt a von, 
Syri i bukur që t’u mvrenjt – 
Syri yt që më lëndon. 

Do më lerë…A! po si – 
Qoftë-aherë-ose tani – 
Do të qaj aq dashuri 
Që të humb me mall te ti?

 

 

Durimi

Tashi me gas, tashi me lot,
Tashi dhe nj’herë,
Duro durimin si për-mot
E si përher.

Mendo mendimin zemërak,
Ndaj vjen të sjellë
Sa leu e zjeu e shfreu me gjak
Në zemër fellë;

Sa pati shkrirë aq ëmbëlsi
Dyke kënduar,
E vaj e zi e shkrumb e hi
Të pambaruar;

Dyke përflakur plot me gas,
Plot afsh të ndritur,
Një mall të math që më vjen pas,
Kujtim-zhuritur;

Vjen ku përplaset përmi dhé,
Nër ulërimë,
e greminuar si rrufe,
Kjo jeta ime;

Ku mban shtrëgatën me sa mund,
Dhe kësaj radhe,
E hapur krejt, gjer mu në fund,
Ah plag’e madhe;

Fund e gjehenë e ang i zi,
Jetë pas jete,
Yll-dashuri! Hon-lemeri
Që mbaj me vete!

Edhe mendoj mendim me lot,
Me përvëlime,
Duroj durim të mbushur plot 
Me zemrën t’ime.

 

 

Vdekja e Noisit

Me zjarr ju flas… me zjarr 
Në gjirin tim kam hapur varr… 
Që t’i jap shpresë- edhe t’ja marr… 

Un’ ik liqerit zemërak 
Fatlum dh’ i pastër si zëmbak, 
Po zemra ime kullon gjak: 

Se vijnë- urtuar zogjtë-e mi, 
Dh’u jap ushqim me dashuri- 
Një dashuri për llaftari: 

Pa nis ah! Gjirin ta godas… 
Dh’e hap ah! gjirin për një ças… 
Dh’i nginj ah! zogjtë- e vdes me gas!… 

Ahere – helmohet e buçet 
Pas mallit tim liqer-i shkret, 
E rrit tallazin posi det. 

Ay e tund , ay e shkund, 
Ay e hap sa me të mund, 
Gjer mun në gjit,gjer mu në fund. 

E shpirtin dyke ma përcjellë 
Më thotë ah! shih sesa ‘sht’i fellë… 
Ky gjir’i em që të pat pjellë… 

Me zjarr ju flas… 
Me zjarr… 

 

 

Kujtimi
Edhe në mungove,
Edhe në ndryshove,
Edhe në dredhove,
Në më gjarpërove:

Kujt j-a dhè mungimin?
Kujt ja dhè ndryshimin?
Kujt j-a dhe dredhimin?
Kuja gjarpërimin?

Mungime-e ndryshime,
Mungime-e dredhime,
Dh’ato gjarpërime-
Hon për zemrën t’ime.

Zemr’ e mall i parë,
Zemërëz’ e vrarë
Kujton dyke qarë,
Pushton me llaftarë
Lulen e pavdarë,
Trupin e pangarë.

Pa ri pshoj qetuar
Dyke ëndëruar
Ndaj po puth nër duar-
Si ndaj koh’ e shkuar-

Fort i dëshëruar,
Fort i dhëmshëruar,
Fort i lumtëruar,
Ballin dritë-qëruar
Syrin qjell-kulluar,
Gjirin-vajzëruar,
Trupin-qumështuar

 

Gremina

Ti sot as qesh as qan,
Ri larg e qetë.
Në shpirtin t’ënd ti mban
Një faj për jetë.

Një dashuri me gas,
Siç fryri era,
E zure shpejt në ças,
E le përhera.

U ngrove-ashtu sa mund,
As shumë-as pakë,
S’të ndriu përdrejt në fund
E bardha flakë:

Më ndriu e griu e shkriu
Ah mua zjarri!
U mvarrësh un’i ziu 
Mi buzë varri!

E nuk më dhemb aspak
Një vdekje-e gjallë,
Ndaj qava lot me gjak,
Si në përrallë;

Ndaj hoqa rëndë-ashtu,
Gjer në greminë,
Llaftarën që më zu
Për dashurinë;

Për dashurinë-o Zot, 
Që shemb një burrë,
Që s’e pat ndjerë dot 
Gruaja kurrë;

Që lind e ndritur krejt,
Bukuriplotë!
Me dritën drejt-për-drejt
Nga drita jote!

Që qesh e qan e zjen,
E s’jep të qetë,
E zjen e bren e shfren,
E s’vdes përjetë.

 

Ku vemi Shpesh

Në zemër t’ënde vetëm unë,
Në zemër t’ime vetëm ti,
dhe jashtë bota fjalëtare,
Dhe jashtë syri plot zili.

Dh’ashtu filluam përngahera
Një vetësi plot ëmbëlsi,
Të mos na shohë syr’i botës,
Mos na zemrosh, moj njerëzi.

Dhe ikm’ e ikmë gjith-më largë,
Dyke kërkuar pak liri,
Që me t’u ndezur flak’e ditës,
Gjer më të mugëtit të zi;

Gjer në mesnatë-e pasmesnate,
Oh! E pangopur e arrati!
Un’ hijerënd’ e mvrerësuar,
Ti buzëndritur në stoli.

Nër ato male shtat-mëdhaja,
Nër ata pyje me fshehtësi,
N’ato mburima lozonjare,
N’ata shkëmbenj plot llaftari;

Ku fryn një erë pastërtije,
E vetëtin një bukuri,
E ritet malli posi deti,
E ndizet zemëra në gji;

Ku nuku duket asnjeri,
Ku vemi shpesh veç un’e ti
Ku djeg si zjarr, moj dashuri!
Ku ndrin si yll, moj perëndi!

 

 

Kur në Flakë

Kur në flakë të qiririt zë mendonem net-për-net 
Dh’e ndjej shpirtin e kulluar nëpër dritën që më tret 
Prej skëterrës se pa matë më del bot’ e ëndërruar, 
vetëm ti, o im-e dashur net-për-net më rri larguar 

Po çdo ëndërr që më shfaqet prej skëterrës së pafund 
çdo mendim i llaftaruar që më dhemb e më përtund, 
Duke rënë prej së lartash posi pikë zemërate 
T’i përshkohet për-së-thelli bukuris’ së qenies sate. 

T’i përshkohet mes-për-mesi dlirësis’ së shpirit tënd, 
Ta merr pamjen e fytyrës, bëhet shkronjëz e kuvend. 
Ai del prej shkretëtire ment’ e mi të m’i stolisë 
E ka tingull llaftarie, ka verbimin e magjisë, 

Ndrin i kthjellët e i pastër si pasqyrëz’ e një kroj 
Pa nëm fytyrën tënde ta vështroj… nuk ta vështroj… 

O! fytyr’ e vjershëruar që më mbush me dëshërime! 
Q’i fal gaz përjetësie dashuris’ së zemrës sime! 
Që më bën kur ment’ e mia regëtijnë varg e varg 
Të të ndjej aq fare pranë, të më jesh aq shumë larg… 

 

 

Dëgjimi i Zemrës

Kur të më kujtosh,
Kur të vish të shkosh,
Kur të shkosh këtejza pranë
Që të çmallërosh

Ç’po dëgjon kur shkon?
Kur vjen e përgjon?
Ç’përgjon zemra në kët’anë
Fund në këtë hon?

Zemra jote sot,
Zemra jote mot,
sot e mot në ç’mallërime
Zemra që s’fle dot

Seç të ndjen këtaj,
Seç të ndjen pastaj,
Seç dëgjon ndaj vetes s’ime
(Si ndaj vet’e saj):

Mall e vrer që mbaj
Qaj, moj zemër, qaj.

Vrer e mall që flas
Plas, moj zemër, plas.

 

 

Ku shtrohet Vala… (Romancë)

Ku shtrohet vala përmi zall
E fryn një këng’ e pakuptuar,
Të pashë, motër, plot me mall,
më pe me shpirt të llaftaruar.

Q’aherë silleshim me nge
Gjith vet-i dytë, vet’e dytë…
Dh’i shtinja sytë gjith përdhe-
Gjithë përdhe m’i shtinje sytë…

Po me t’u ndarë vet e vet,
Më s’kishim turp që s’kishte fjalë…
Na ritej malli posi det,
Posi një det që vjen me valë:

E prapë silleshim me nge
Gjith vet-i dytë, vet-e dytë;
E prapë sytë gjith përdhe,
Gjithë përdhe pikonin sytë.

Q’aherë qamë plot me mall
Atë vështrimin e kaluar,
Ku shtrohet vala përmi zall
E fryn një këng’ e pakuptuar.

Se kish kuptim që s’kish kuptim,
Kuptim’i fellë-i mallit t’onë;
Se malli jon’ish zotërim,
Që robëron përgjithëmonë;

Se s’dashuronja-as un’ as ti,
Po dashuronte dashurija:
Një dashuri – një fshehtësi
M’e fshehur sesa fshehtësija.