Zvicër: Pse zhvendosja në një kanton tjetër është komplikim për ju..?

Edhe për një shtetas zviceran, zhvendosja nga një kanton në tjetrin është shpesh një barrë. Për një shtetas të huaj, një lëvizje e tillë mund të jetë edhe më shumë dhimbje koke.

Duke qenë se Zvicra është një vend kaq i vogël, mund të mendoni se ndryshimi i vendit të punës dhe vendbanimit nuk është gjë e madhe, përveç stresit të zakonshëm të paketimit dhe transportit të sendeve tuaja nga pika A në pikën B.

Kjo është e vërtetë nëse lëvizni brenda së njëjtës komunë ose të njëjtit kanton, në të cilin rast barra administrative është minimale.
Por ndryshimi i kantoneve është zakonisht më i mundimshëm – edhe më shumë për të huajt me lloje të caktuara të lejeve të punës.

Kanton i ri, rregulla të reja
Ndërsa ligjet federale zbatohen në gjithë Zvicrën, kantonet kanë gjithashtu mjaft pushtet.
Secili ka ligjet e veta, si dhe rregulla dhe rregullore të ndryshme – duke përfshirë ato që kanë të bëjnë me të huajt.

Kjo për shkak se disa kantone janë më gjithëpërfshirëse të të huajve – për sa u përket të drejtave politike dhe shtetësisë – sesa të tjerët.
Studimet kanë treguar, për shembull, se për sa i përket natyralizimit, “kantonet e Cyrihut, Appenzell Ausserrhoden dhe Jura kanë dispozitat më gjithëpërfshirëse. Në anën e kundërt të spektrit, kantonet e Aargau, Schwyz dhe Graubünden kanë dispozitat më pak përfshirëse, duke vendosur përgjithësisht kërkesa më të larta për sa u përket vendbanimit, gjuhës, integrimit qytetar e kulturor, karakterit të mirë moral dhe burimeve ekonomike”.

Një studim tjetër zbuloi se niveli i tolerancës ndaj të huajve ndryshon në gjithë vendin, me ndarjen e vërejtur përgjatë vijave gjeografike dhe gjuhësore.
Për shembull, shtetasit e huaj “perceptohen si të ndryshëm” më rrallë në kantonet franceze dhe italishtfolëse sesa në ato gjermane, me përjashtim të Cyrihut.

Ekziston edhe një ndarje urbane – rurale në lojë.
“Hapshmëria është relativisht më pak e gjerë mes atyre të orientuar politikisht nga e djathta dhe atyre që jetojnë në zona me popullsi të rrallë”, zbuloi studimi.

Në përgjithësi, “popullsia që jeton në hapësira urbane rezulton të jetë më e hapur ndaj dallimeve kombëtare ose kulturore. Banorët e komunave me popullsi të dendur në përgjithësi tregojnë më shumë hapje sesa njerëzit që jetojnë në zona me densitet të ulët”.
Të gjithë këta faktorë luajnë një rol në atë se sa i lehtë apo i vështirë mund të jetë një kalim nga një kanton në tjetrin për një të huaj.

Por ka edhe më shumë për t’u marrë parasysh.
Vështirësi të tjera që mund të përballen të huajt në një kanton tjetër janë më shumë të natyrës administrative dhe praktike:

Leje pune
Ndërsa njerëzit nga shtetet e BE / EFTA dhe anëtarët e familjeve të tyre nuk kërkojnë një leje të re nëse lëvizin në një kanton tjetër, ata nga të ashtuquajturat vende të treta, të cilët kanë leje afatshkurtër L ose B përballen me rregulla më të ashpra.

Ata nuk mund të paketojnë gjërat dhe të lëvizin sepse lejet e tyre nuk transferohen automatikisht dhe nuk janë të vlefshme në një kanton tjetër.

Në vend të kësaj, ata duhet të kërkojnë një leje të re nga kantoni ku po lëvizin dhe kjo mund të përbëjë problem.
Arsyeja është se jo-evropianët u nënshtrohen kushteve më kufizuese sesa homologët e tyre në BE/EFTA, duke përfshirë lejet e bazuara në sistemin e kuotave.

Meqenëse kantonet individuale kanë vetëm një numër të kufizuar lejesh për shtetasit e vendeve të treta, dhe kërkesat e punësimit janë shumë specifike (vetëm profesionistë të kualifikuar që nuk mund të gjenden as në Zvicër, as në BE/EFTA), nuk ka gjasa që këto njerëzit do të lejohen të ndryshojnë kantonet.

Përjashtimi i vetëm do të ishte nëse shtetasi i vendit të tretë ka jetuar në Zvicër për një kohë të mjaftueshme për të marrë një leje qëndrimi të përhershme B ose C, në të cilin rast ata mund të lëvizin nëpër vend në të njëjtën mënyrë si njerëzit nga BE / EFTA.

Gjuha
Lëvizja brenda të njëjtit rajon gjuhësor është shumë më pak e vështirë sesa zhvendosja në një kanton ku flitet një gjuhë tjetër – përveç nëse, sigurisht, ju jeni të aftë edhe në atë gjuhë.
Faktori gjuhësor është i rëndësishëm jo vetëm nga pikëpamja praktike – lehtësia e komunikimit dhe integrimit – por edhe sepse është një faktor përcaktues nëse mund të merrni apo jo shtetësinë zvicerane.

Kandidatët për natyralizim duhet të demonstrojnë aftësi të të folurit të nivelit A2 (fillore) dhe B1 (të mesme) të përcaktuara në Kuadrin e Përbashkët Evropian të Referencës për Gjuhët.
Dhe njohja e një gjuhe kombëtare nuk është e mjaftueshme nëse ajo gjuhë është e ndryshme nga ajo e kantonit tuaj të ri.

Për shembull, nëse keni jetuar në Cyrih (dhe flisni gjermanisht) dhe jeni zhvendosur në Gjenevë, duhet të zotëroni frëngjisht në mënyrë që të keni të drejtë për natyralizim.
Kjo mund të jetë më pak problem nëse nuk planifikoni të aplikoni për shtetësi, por do të jetë ende e rëndësishme nga pikëpamja praktike.

/albinfo